Radotiana

Tonga tany Mesa Verde ihany aho nony farany. Efa ho sivy taona mahery izay no naniriako mba ho any. Anisan'ny zavatra mahaliana ahy ny tantaram-piaraha monina fahagola. Iray amin'ireny ny foko "mena hoditra" Puebloana nantsoina hoe Anasazi izay nonina nanodidina ny "Table Mesa" izay lemaka rakotra ala any antampo-kavoana Atsimo andrefan'i Colorado.

Tany amin'ny taona A.D 550 -1300 tany ho any no niorimponenana tao Mesa Verde ny foko indiana nantsoina hoe Anasazi. Mpiandry omby (cowboys) roalahy natsoina hoe Richard Wetherill sy Charlie Mason izay sendra nitady ny ombiny very no nahita tsy nahy ny fisian'ireto tanàna mihantona amoron-tevana antsoina hoe "Cliff dwellings" ireto tamin'ny taona 1888.

Rehefa natao ny fikarohana dia voalaza fa  miisa 600 ny tanàna/trano niorina ao Mesa Verde. Ity antsoina hoe "Cliff Palace" (sary eo ambony) ity no voalaza fa anisan'ny lehibe amin'ireo "cliff dwellings". Tendrombohi-bato manamorona hantsana lalina no nanorenan'ireto Anasazi ireto ny fonenany. Misy ireo efa voa-janahary ary nisy ihany koa ireo tsy maintsy nolavahana tamin'ny tànana. 

Mampihaiky volagna ny fomba nidirana sy nivoahana ireto toerana ireto. Lavaka kely zara raha misy asiana ny loha-tongotra sy hamikiran'ny ratsan-tànana no nampiasaina.  Mahalasa fisainana ihany koa ny mandinika ireto kiefitrefitra be dia be  miampy ireo lavaka miendrika faribolana izay antsoina hoe "Kiva" hita saika isan-tanàna.

Diniho ny haben'ny olona mivory manoloana ilay "Kiva" ery ambany dia alaivo sary antsaina ny haavon'ity vatolampy be izay lolohavin'ity "Cliff Palace" ity. 150 ny isan'ny efitra hita ao amin'ity "Cliff Palace" ity ary 23 ny isan'ireo "Kiva". Heverina fa 100 tany ho any ny isan'ireo olona nonina tao.

Lavaka be toy izao ireo efitrano faribolana antsoina hoe "Kiva". Toerana natao hivoriana na hanomezana hasina izay notompoina tamin'izany andro izany. Toy izao hita amin'ny sary eto ambany izao ny ao anatiny.

Vato malefaka (sandstone), hazo ary tany mena no fitaovana nanangana ny tanàna ao Mesa Verde. Azoko antsaina fa "gidragidra" araka ny fitenin-jatovo ankehitriny ny fitaterana ny vato sy hazo ary ny tany mena natao rihatra nananganana azy.

Ity tanàna iray antsoina hoe "Spruce Tree House" (sary eo ambony sy ambany) ity no azoko notsidihina akaiky. Miisa 130 ny efitra hita ao anatiny ary 8 fotsiny kosa no isan'ireo "Kiva". Heverina fa mety ho olona 60-80 tany ho any no nonina tao.

Toy izao ny halalin'ny hantsana manamorona ny " Cliff Palace". (sary eo ambany)

 Iray amin'ireo takela-by maneho ny mety ho fiaimpiainan'ny olona tamin'izany andro izany nialoha ny fananganana kiefitrefitra.

Rehefa natao ny fikarohana dia nifindra nianantsimo nankany Arizona sy New Mexico ny taranak'ireo Puebloana tao Mesa Verde ireto.

Ny foko Pico no taranany izay monina any Arizona miampy ireo foko Puebloana miisa 19 any Rio Grande, New Mexico: Taos, Picuris, Sandia, Isleta, San Juan, Santa Clara, San Ildefonso, Nambe, Tesuque, Jemez, Cochiti, Pojoaque, Santo Domingo, San Felipe, Santa Ana, Zia, Laguna, Acoma, and Zuni.

VITA TOMPOKO.